Sasaniler özellikle sivil mimari örnekleri, ktesiphon sarayı gibi büyük yapılar yapmışlardır. antik yunan strüktürünü örnek alarak kendi yapılarına uyarlamışlardır.
TAK-I KİSRA
1. şapur zamanında yapımına başlayan yapı, 1. hüsrev zamanında genişletilerek inşası yapılmıştır.
medain denen antik kent bölgesinde bulunmaktadır.
tak: kemer (farsça)
kisra: krallar kralı yani "kralın kemeri" anlamına gelmektedir.
büyük, küçük ve ihtişamlı kemerlere sahip sarayda günümüze yalnızca eyvan (eyvan-ı kisra) ve cephesinin güney kanadının bir kısmı kalmıştır.
yapının ön cephesi tuğla malzeme geri kalanı kerpiç ile yapılmıştır. sebebi; süslemeli cephe anlayışı söz konusudur. fakat maliyeti fazla olduğu için daha çok kerpiç malzeme kullanılmıştır. coğrafyada kerpiç üretimi daha kolaydır.
eyvan yüksekliği 40 metredir. hükümdarın halkı merkezi mekanda toplama anlayışı vardır. 25- 50 m genişliğinde olan parabolik eyvan tonozu dünyanın en geniş tuğla tonozu olarak bilinir.
eyvan: üç tarafı kapalı, bir tarafı açık üzeri tonozla örtülü mekana verilen isim.
NAKŞ-I RÜSTEM (RÜSTEM'İN RESMİ)
iran'ın fars eyaletinde bulunan persapolis'ten 12 km kuzeybatı bulunan arkeolojik sit alanıdır.
burada akameniş krallarına ait 7 mezar bulunmaktadır. akamenişler sasani öncesi devlettir. mezarların cephesinde, fars kahramanı rüstem'i temsil eden sasani rölyefleri vardır. rölyeflerde rüstem konusu işleniyor. krallarla ilgili rölyeflerde tanrının yeryüzündeki temsilcisi olduğu inanışı görülür. kabartmalarda inci dizilerine rastlanır, antik yunandan rastlandığı görülmektedir.
TAK-I BOSTAN
iran'da kirmanşah şehrinde yer alıyor. 3. yy'da 2. ardeşir zamanında inşa edildiği bilinmektedir.
yapı kayaya oyulmuş biri büyük, ötekisi küçük iyi eyvandan oluşur. eyvanların duvarları sasani krallarıyla ilgili kabartmalarla süslenmiştir. rölyeflerde taç giydirme sahnesi, av sahnesi, yan cephede domuz avı sahnesi bulunmaktadır. bitkisel motiflerde akant yaprakları yapılmıştır. eyvanların iki yanındaki merdivenler üst rölyefleri yapmak için yapılmış fakat rölyefler yarım bırakıldığı için merdivenler ortada kalmıştır.
SERVİSTAN SARAYI
sasani imparatoru behram gür'ün veziri mihr-i nersi tarafından 3. yy'da inşa ettirilmiştir. iran'da persanda bulunmaktadır.
kubbeye geçiş elemanı tromptur. trompun ilk örneklerinden biridir.
